Hengið arkitektinn!

"Hengið arkitektinn!" eða "mimar as!". Þessi setning Ottómansoldánsins Kanuni Sultan Suleyman varð til þess að nafn lítils en hernaðarlega mikilvægs fiskibæjar á vesturströnd Tyrklands - gegnt Roðey eða Rhodos - var breytt úr "Physkos" yfir í "Mimaras" sem síðar þróaðist yfir í Marmaris. 

Ástæða þess að Kanuni Sultan Suleyman vildi hengja arkitektinn var sú að honum líkaði ekki nýji kastalinn í "Phsykos". Svo segir þjóðsagan allavega!

Bærinn hafði reyndar borið nafnið "Phsykos" allt frá því á 6. öld fyrir krist. Þá eru heimildir fyrir því að í bænum hafi verið kastali frá því 3000 fyrir krist - ef marka má hinn geðþekka og skemmtilega sagnfræðing Heródótus - sem var uppi 484 til 425 fyrir krist og stundum hefur verið kallaður faðir vestrænnar sagnfræði!

Bærinn varð hluti af rómverska heimsveldinu 138 fyrir krist og stjórnuðu rómverskir hershöfðingjar bænum frá höfuðstöðvum sínum á Rhodos. Bærinn lenti eðlilega í austrómverska ríkinu á sínum tíma - en var innlimaður í ottómanska veldið 1425.

Kastalinn - sem varð til þess að nafninu var breytt í kjölfar óánægju soldánsins með arkitektinn - var byggður 1521 - sem liður í undirbúningi soldánsins fyrir fyrirhugaða innrás á Roðey þar sem Jóhannesarriddararnir höfðu ráðið ríkjum frá árinu 1309. Innrás 100.000 Tyrkja var gerð 1522 og endaði með uppgjöf þeirra 650 Jóhannesarriddara sem vörðust ofureflinu þó vasklega. Roðey varð síðan undir stjórn Tyrkja í 390 ár eða þar til Ítalir hertóku eyna 1912. Grikkir tóku síðan við yfirráðum Róðeyjar árið 1948.

Ástæða þess að ég er að birta þessa sögu um nafngift Marmaris - sem mér finnst dálítið skemmtileg - er sú að fjölskyldan er á leið í langþráð frí til "Pshykos", "Mimaras" eða "Marmaris"!

Vonandi verður ekki allt of heitt. Reyndar sé ég að hitinn er 40 gráður í dag! Kannske maður taki með sér Egils kristal!

... en mér er ekki til setunnar boðið - flugið bíður!

Athugasemdir

[Óskar Þorkelsson, 5.7.2008 kl. 21:45]

er einhver sérstök ástæða fyrir því að þú ert búinn að íslenska Rhodos yfir í roðey ?

[Hallur Magnússon, 5.7.2008 kl. 23:20]

Ég gerði það ekki.

Gegnum aldirnar hefur eyjan verið kölluð Roðey, Roða, Róða og Rótey í íslenskum textum - þar til nýlega að menn hafa notað enska orðið Rhodos. Í íslnesku undanfarið reyndar Ródos. Ekki gleyma að eyjan heitir eftir Roda - dóttur Póseidons - sjávarguðsins sem Helios felldi ástarhugs til á sínum tíma og gat henni þrjá syni.

[Björn Einarsson (IP-tala skráð) 6.7.2008 kl. 10:10]

Skemmtileg grein, En strangt til tekið þá stafsetja engilsaxar ?ό??? sem Rhodes með e í endann en ekki o.

Eins og Frakkar, En Tyrkir skrifa Rodos og Þjóðverjar og Danir Rhodos, Ítalir Rodi og Spánverjar Rodas.

Þannig að stafsetningin Rhodes kemur líklega frá Dönum og Þjóðverjum.

Kveðja Björn.

[Björn Einarsson (IP-tala skráð) 6.7.2008 kl. 14:29]

Stafavilla þarna í síðustu setningunni hjá mér, Á að vera Rhodes kemur líklega frá Dönum og Þjóðverjum.

Einnig sé ég af blog.is ræður ekki við gríska stafrófið (nema kannski með krókaleiðum).

Björn

[Hallur Magnússon, 6.7.2008 kl. 15:10]

Reyndi einmitt gríska!  Gekk ekki :)

Ég held samt að flestir á íslandi noti bara Ródos. En Roðey er skemmtilegra finns mér :)

Kv

Hallur

[Óskar Þorkelsson, 7.7.2008 kl. 00:24]

mér finnst íslenskun á erlendum heitum oftast nær bara heimskulegar og í besta falli klaufalegar.. lundunir, barselónuborg, rúðuborg.. BNA...

[Eiríkur Harðarson, 7.7.2008 kl. 00:41]

Var á Marmaris í lok maí, þá rokkaði hitinn frá 30-40 gráður síðan undir mánaðarmót bættist rakinn við, það var eiginlega to much. Annars óska ég þér góðrar ferðar.

[Gísli Blöndal, 7.7.2008 kl. 04:42]

Ég held að þjóðsagan segi að Suleyman hafi viljað reka arkitektinn vegna þess að honum þótti kastalinn of lítill - enda er þetta bara smá kríli. Ég var dagstund í Marmaris fyrir skömmu og þá var hitastigið 45 gráður. Daginn eftir kviknuðu skógareldar í Marmaris.
Nafnið Roðey er svolítið út úr kortinu en Helíos, sem fékk eyjuna í sáttargjöf frá Seifi og nefndi hana eftir konu sinni, Rhodu sem var dóttir Poseidons. 

[Marta B Helgadóttir, 8.7.2008 kl. 15:49]

Takk fyrir söguna, gaman að henni. Hafið það gott í fríinu.

[Hlini Melsteð Jóngeirsson, 8.7.2008 kl. 16:14]

Hafðu það nú gott í sólinni og takk fyrir fróðleikinn. 

Kveðja